Intro
Wat: Macbeth door Het Zuidelijk Toneel
Waar: Stadsschouwburg Utrecht
Wanneer: 19 maart 2016
Dat was lang, lang geleden, dat ik Macbeth zag… 40 jaar…
Macbeth
Historie
Zo’n 40 jaar geleden was het onderwijs in de Engelse taal op het gymnasium waar ik zat nogal intensief. Zonder dat er allerlei kwalificaties als Cambridge Engels, met zijn 3 certificeringsniveaus gebruikt werden. Dat was niet op Het Nieuwe Lyceum. En ook geen discussie over het niveau van de docenten, die helemaal geen C1 hoefden te halen. Gewoon goed opgeleid om als eerstegraads docent Engels te mogen werken.
De intensiteit van de lessen in Engels in mijn derde en vierde leerjaar was nogal hoog, Ik meen me te herinneren dat ik 3 lesuren per week Engels had. Waarvan 1 gericht op de Engelse literatuur. En natuurlijk kom je dan vroeger of later bij Shakespeare. Ik heb in 1975-1976 twee toneelstukken van Shakespeare gezien, het ene was ‘Romeo and Juliet’, het andere Macbeth. Naar ‘Romeo and Juliet’ gingen we vanuit school omdat het kon, vermoed ik. Want ik schrijf wel ‘Romeo and Juliet’, maar het betrof een Nederlandse bewerking in het Nederlands, dus het was eigenlijk ‘Romeo en Julia’.
Naar ‘Macbeth’ gingen we veel later. Want daar zat een behoorlijke kluif aan vast. Het toneelstuk werd in zijn geheel klassikaal behandeld… Op basis van een min of meer officieel leerboekje. Mijn leraar Engels behandelde de introductie in het boekje, in het Nederlands, met heel veel enthousiasme. Zoveel dat ik het me nog kan herinneren. Ik meen dat hij meneer De Boer was, een docent die door zijn aanstekelijke manier van lesgeven geen enkel ordeprobleem had. Daar waren er ook toen niet heel veel van…
Een echte schooluitgave van Macbeth. We spreken 1975
Na een paar lessen introductie was het in toerbeurten de beurt aan de klas, die in steeds wisselende rolverdelingen het toneelstuk voordroeg. Dat was toen heel onwennig, en ik vond het vreselijk. Vreselijk. Ik kan me inmiddels niet meer voorstellen hoe verlegen ik toen was. En hoe ik niet op mijn plaats zat tussen alle kinderen uit Bilthoven-Noord, die mij als kleine jongen uit De Bilt minderwaardig niet zagen staan. Het maakte het voordragen er allemaal niet eenvoudiger op. Macbeth ben ik nooit geweest, wel Duncan en ook Banquo. Dat voordragen was ook geen sinecure.
Natuurlijk was ons Engels nog niet heel goed. En dan nog Shakespeare in een zo authentiek mogelijk gelaten vorm. Met op elke bladzijde minstens 5 noten om uit te leggen wat de betekenis is van de door William Shakespeare gebezigde termen. In die noten ook niet zelden metainformatie over de bedoeling van sommig woordgebruik. En ook die details waren onderwerp van gesprek in de les. Grondig, zeg maar… Uiteindelijk, na lezing van het stuk (als huiswerk voorbereid, je wist een week van tevoren welke rol en welke bladzijden je begrijpend lezend moest voordragen), kwam de kers op de taart: naar de Stadsschouwburg voor de opvoering van Macbeth. In het Engels, door een Engels toneelgezelschap. Als ik daar op terugkijk, dan moet dat een behoorlijk gecoördineerde actie geweest zijn. Het stuk in de klas behandeld en als klas naar een matinee met een performance van een Engelse toneelgroep? Dat moet die docent allemaal bekokstoofd hebben. En ik ben hem daar dankbaar voor. Ik maakte op intense manieren kennis met Shakespeare. Als ik er aan terugdenk, dan is het bijna hekserij van meneer De Boer geweest. Hij heeft ons een paar maanden bezighouden met Shakespeare zonder dat het volledig uit de hand liep. Sterker nog, er werd gedisciplineerd gewerkt, want je wilde ook voor je klasgenoten niet afgaan door je rol niet voorbereid te hebben… En het was nog leuk ook! Denk ik, achteromkijkend. Ik sluit niet uit dat ik daar 40 jaar geleden heel anders over dacht…
Het verhaal
Kort gezegd: de carrière van generaal Macbeth. Een Shekespearean drama over macht en onmacht. En liefde. Ik ga hier maar niet het hele verhaal vertellen, dat kun je gerust nalezen, er is best het een en ander geschreven ovr dit toneelstuk…
So foul and fair a day I have not seen, woorden van Macbeth uit de complete tekst van Shakespare
Zo. Succes. Werk aan de winkel…
Het Zuidelijk Toneel
Macbeth en zijn Lady
Een enthousiaste regie-assistent Tim Verbeek leidt in…
‘Macbeth’ door Het Zuidelijk Toneel behoeft een introductie. Althans, dat bepaalde ik voort mijn Z18, met wie ik samen naar de voorstelling trok. En al mag het vaak lijken dat jongeren geen interesse hebben voor deze soort ‘hoge cultuur’, mijn Z18 vergezelde me zonder welke weerstand dan ook. Hij vroeg zich wel af waarom ik hem mee troonde naar een introductie door de regie-assistent. Tussen ons gezegd en gezwegen: om hem enig inzicht te geven in hoe een toneelgezelschap dat nou doet, zo’n voorstelling maken. Het proces van regisseur Lucas de Man, die de voorstelling liet schrijven door Jamal Ouariachi. Mooi verwoord door Tim Verbeek.
De introductie was een half uur voor de voorstelling afgelopen, tijd voor een pauzedrankje. Enig gemor van Z18. Zo’n pauze hoeft voor hem niet, het duurt alleen maar langer voordat hij naar zijn zaterdagavondvrienden kan… En toch. Als moderne Z18 had hij zijn iPad Mini bij zich en zocht tijdens zijn colaatje op het web informatie over Macbeth. Eigen voorbereiding… Ik vind dat ontroerend…
Programma
Het Zuidelijk Toneel heeft mij via Twitter (@zuidelijktoneel) verzocht niet teveel te verklappen over de voorstelling. Dat zal ik dan ook niet… Een klein beetje achtergrond, uit de mooie programmaleaflet… En wat foto’s, daar zal ik het bij laten…
De centrale vraag… Macht of onmacht, that’s the question
Misschien nog meer dan over macht en onmacht gaat de voorstelling van Het Zuidelijk Toneel over ambitie, over liefde en over het verlies van een kind in de oorlog. Lucas de Man trekt de parallel met Generaal van Uhm, tijdens wiens bevel over de troepen in Afghanistan een zoon sneuvelde. Dat nu overkwam Macbeth en Lady Macbeth enige eeuwen geleden en de interpretatie van Het Zuidelijk Toneel gaat vooral daarover: hoe overwint de liefde dit verlies… En daar waar Shakespeare in het midden laat wat precies het motief is van de moord op koning Duncan, daar windt Lucas de Man er geen doekjes om… Wrok, wraak, Macbeth houdt de koning verantwoordelijk voor de dood van zijn zoon… De interpretatie van Het Zuidelijk Toneel laat zonder moeite de parallel met het drama van Shakespeare zien, maar zou voor mij ook zonder die roots overeind blijven.
Paar foto’s
Mise en scene voor het begin van de voorstelling. Met Macbeth, Lady Macbeth en hun overleden zoon
Banquo en Macbeth worden geïnterviewd over het einde van de oorlog
vlnr Macbeth, prins Malcolm, Banquo en MacDuff bij het feest aan het einde van de oorlog
Donder, bliksem, heksen (op video, met stemmen van Viggo Waas, Hadewych Minis en Frank Lammers)
Het einde… Lady Macbeth heeft haar man omgelegd en wil de hand aan zich zelf slaan
En zo eindigt een tragedie zoals dat bij Shakespeare betaamt: een voorstelling lang veel moord en doodslag…
Wat vonden wij?
Mijn Z18 vond het ‘leuk’. Hij zou het zonder doekjes er om ook gezegd hebben als hij het niet leuk had gevonden… En daar waar ik had verwacht dat hij haast zou hebben om naar zijn vrienden te gaan, wilde hij liever nog wat met mij drinken… Dat zegt iets…
Ik dacht dat ik misschien niet onder een vergelijking met 40 jaar geleden uit zou komen, maar dat was zeker niet het geval. Het Zuidelijk Toneel maakt een prachtige moderne Macbeth. Sterk, ijzersterk spel van Mark Kraan als Macbeth en Saskia Temmink als Lady Macbeth. Fraai en met een hoop humor ondersteund door Dennis Coenen als Banquo. Ondersteund door minder op de voorgrond tredende maar o zo effectieve rollen van Servaas Petrov als Malcolm, Ludo Hoogmartens als Macduff en Isil Vos als (talkshowhost) Ross. En tenslotte nog de zoon van Macbeth, die de hele voorstelling met Lego spelend aanwezig is. Mooi gemaakt, overtuigend en geloofwaardig gespeeld.
Nog iets over de heksen, die door middel van video met de voorstelling zijn verbonden. Vervreemdend effect en mooi geïntegreerd. Passend ook in een moderne uitvoering, waar een voortdurende wisseling van scene en decor een dissonant zou zijn.
Als er dan toch een punt van kritiek zou moeten zijn, dan gaat dat over het oversturen van het geluid in de tweede helft van de voorstelling. Het beoogde schrikeffect zal zeker zijn bereikt, maar die schrik had ook veroorzaakt kunnen worden door snoeihard geluid, dat in balans was. Mijn Z18 en ik waren het roerend eens: het overstuurde geluid was hinderlijk, ‘irritant en heel erg slecht’ (Z18, DJ in zijn vrije tijd). Tegelijkertijd bedacht Z18 dat het misschien wel de bedoeling was om buiten de perken te gaan. We praatten er wat over door, en natuurlijk is er wat voor te zeggen: de geluiden van de oorlog zijn, al kennen Z18 en ik die niet uit eigen ervaring, ook niet begrensd. Desondanks kwamen we tot de conclusie dat het ook meer in balans had gekund en dat wij ons dan niet hadden geërgerd.
Als je de gelegenheid hebt: ik zou gaan! Hier vind je de speellijst van Het Zuidelijk Toneel
Het bericht Gehoord en gezien 2016 – Macbeth verscheen eerst op Ruud's Blog.