Íntro
Wat: Workshop ‘Hallo Gedicht’ door Anne Vegter en Maud Vanhauwaert
Waar: Theater Kikker Utrecht, Grote Zaal
Wanneer: 29 februari 2016
Zo vrolijk en los als hier op de foto heb ik Anne Vegter niet gezien…
Hallo Gedicht
De Dichter des Vaderlands…
Ik ben dol op poëzie, maar ik doe er eigenlijk nooit iets buiten de deur mee. Ooit wel eens op pad geweest met een dichter, die in een kroeg een voordracht hield. Wel eens ergens mijn oor te luisteren gelegd. Maar naar iets echt groot georganiseerd? Nee. Dus eens moet de eerste keer zijn… Ik ging naar de workshop ‘Hallo Gedicht’, georganiseerd door Anne Vegter, vigerend Dichter des Vaderlands. Laat ik met de deur in huis vallen: het publiek zat in de uitverkochte zaal van Theater Kikker, daar passen ruim 170 mensen in… Sorry? Workshop? In een theatertribune-opstelling? Eh… Ik heb me vanaf dat moment ingesteld op een performance van 2 dichters, met minimale interactiviteit. Een performance met als doel mij iets te leren over het interpreteren van gedichten. Ik had liever met 25, 30 mensen geweest en daar 5x zoveel voor uitgegeven…
Anne Vegter opende Hallo Gedicht met een verhaal over vooroordelen over poëzie. Terwijl ze er echt wel vanuit mocht gaan dat zij preekte voor een eigen parochie van poëzieminnaars. Boring, boring, maar als Dichter des Vaderlands en DUS ambassadeur van de poëzie is zo’n introductie kennelijk onontkoombaar. Meteen bekroop mij het gevoel dat Anne Vegter meer op haar plaats is achter haar bureau, of waar ze ook haar mooie gedichten maakt, dan in het theater. Als ik heel eerlijk mag zijn: ik vind haar poëzie vaak prachtig, maar voordragen is verre van Anne’s fort. Stijf, ongemakkelijk, moeite om zich een houding te geven, nauwelijks mimiek en nauwelijks lijfelijke ondersteuning van haar stem in de voordracht. Niet mijn favoriete performer…
Reddende engel
‘Hallo Gedicht’ is een toernee van Anne Vegter met een gastdichter. Ik prijs mij gelukkig kennis te hebben mogen maken met Maud Vanhauweart. Zij is wel een podiumpersoonlijkheid en stal eigenlijk al in de eerste minuten van haar optreden in Hallo Gedicht de show en de harten van het publiek. Aan Maud’s lippen hang je en met Maud kun je lachen! Ze draagt gedichten voor uit ‘Wij zijn evenwijdig’, een even prachtig als oorspronkelijke bundel… Wat te denken van de leeswijzer: ‘U kan dit boek lezen als een bundel gedichten, als een bochtig verhaal of als een kleurrijke optocht van droevige moppen’. En er is geen woord van gelogen… De bundel láát zich inderdaad als een verhaal lezen, zo’n 200 aaneengeschakelde dichten. En ja, je kunt op bijna alle bladzijden droevig lachen. Maar niet alleen om de mooie woorden van Maud Vanhauwaert, ook en vooral om wat er van jouzelf in de gedichten weerklinkt. Bijna magisch…
Maud Vanhauwaert neemt 170+ mensen aan de hand bij ‘Voor wie ik liefheb, wil ik heten’ van Neeltje Maria Min
Uit haar voordracht:
Een man gaat bij een hond staan en
vraagt ‘vindt u niet dat ik erop lijk’. Dan
gaat hij bij een geknotte wilg staan _
Ik ga bij een man staan met foto’s van
zijn familieleden in zijn borstzak. Soms
neemt hij ze in de hand en steekt ze in
een nieuwe volgorde. De foto van zijn
dochter blijft altijd bovenaan. Het meis-
je heeft een diadeem met daarop naakte
honden, schurftig of het zijn de schilfers
in haar haar _
Ik blijf bij een plakje worst staan en vraag
aan een voorbijganger ‘weet u wat dit
plakje worst hier ligt te doen’. Zegt die
voorbijganger ‘nee, maar ik weet ook niet
wat ik hier loop te doen’. Ik zeg dat hij
mijn verwondering niet moet koppelen
aan zijn existentie _
Er is niets aan te doen: uitgeademde lucht
is bezoedeld en al wat we zeggen is uit-
geademde lucht _
Ik ga bij een man staan die liedjes speelt
op zijn mondharmonica, met zijn vingers
gekromd aan zijn mond, alsof hij ze, ter-
wijl hij speet, warm blaast _
Ik ga bij een transparante vrouw staan.
Soms wandelt er iemand door haar heen.
Zij zegt daar niets op. Ik wrijf over haar
rug tot ze weer vlees krijgt. Ze is hele-
gant en heeft dezelfde handtas als ik.
Dat stelt mij misschien nog het meest ge-
rust. Dat iemand met dezelfde handtas
heel elegant is _
Maud Vanhauwaert moet af en toe zelf lachen om wat ze voorleest. En ze verklaart haar liefde voor de flauwiteiten van de Belgische Bond Zonder Naam, die onder andere flauwe one liners op tegeltjes drukt. Maud houdt ervan om zelf ook flauwe grappen te maken. Dat zij ook buitengewoon serieus kan zijn, blijkt uit haar behandeling van ‘Voor wie ik liefheb wil ik heten’ van Neeltje Maria Min… Wat mij betreft het absolute hoogtepunt van de avond… Eerst een video… Een ingekorte video van 3 muzikale versies van het gedicht, die van Blaudzun, die van Janne Schra en die van Lenny Kuhr. Ik doe, surprise, surprise, anders en zet hier de volledige video van de vertolking van Lenny Kuhr neer:
De les van Maud Vanhauwaert
Het interessante aan de manier waarop Maud Vanhauwaert in Hallo Gedicht het gedicht van Neeltje Maria Min behandelde was haar nieuwsgierigheid. Ze stelt vragen, versregel na versregel. Het viel niet mee om mee te schrijven met alles wat Maud te berde bracht. Op mijn knie, in een smalle theaterstoel, om kramp van te krijgen…En, hoewel schoorvoetend vanuit de zaal, er ontstond enige interactie, omdat Maud Vanhauwaert vragen stelde bij het gedicht…
mijn moeder is mijn naam vergeten,
mijn kind weet nog niet hoe ik heet.
hoe moet ik mij geborgen weten?
noem mij, bevestig mijn bestaan,
laat mijn naam zijn als een keten.
noem mij, noem mij, spreek mij aan,
o, noem mij bij mijn diepste naam.
voor wie ik liefheb, wil ik heten.
Neeltje Maria Min
Een paar vragen…
Hoe is het mogelijk wat er in de eerste regel staat? Is hier sprake van afasie, van amnesie? Of leven moeder en kind in onmin? Leeft de moeder nog? Vanwaar komt de afstand?
En is het kind te jong om de naam te weten in de tweede regel? Ongeboren misschien? Is die ‘ik’ in regel 3 een vrouw?
Het kwatrijn is een exclamatie, ook in versvoet anders dan de openingsterzine. Die laatste is jambisch (en Maud doet de jambe… pampám, pampám, pampám, pampám), het kwatrijn trocheïsch. Maar wie wordt er aangesproken in dat kwatrijn? Een geliefde, een kind, iedereen, God? En wat betekent het herhaalde ‘noem mij, noem mij’? Gaat dat om een naam geven? Een plek geven? Een afwezige niet vergeten? Mooie vragen in Hallo Gedicht…
Helemaal nieuw en verrassend was het niet, veel van wat er door de zaal ging had ik lang geleden al eens op een rijtje gezien in een analyse op internet… Maar toch. Maud Vanhauwaert sloot haar solo-optreden af met 5 tips, die helpen bij interpretatie…
- Lees een gedicht 5x
- Lees een gedicht door de ogen van een ander. Ben je op leeftijd, lees dan als tiener, afijn, maakt niet uit, maar kruip in de huid van iemand met andere ogen
- Lees een gedicht hardop
- Lees een gedicht met afwijkende intonatie: wees kwaad als je een lieflijk liefdesgedicht leest
- Lees een gedicht van achter naar voor
En daar gaat Maud…
voor wie ik liefheb wil ik heten
o, noem mij bij mijn diepste naam.
noem mij, noem mij, spreek mij aan,
laat mijn naam zijn als een keten.
noem mij, bevestig mijn bestaan,
hoe moet ik mij geborgen weten?
mijn kind weet nog niet hoe ik heet.
mijn moeder is mijn naam vergeten
Anne Vegter
Anne Vegter bespreekt in Hallo Gedicht haar lievelingsgedicht van haar lievelingsdichter Bart Meuleman. Ze leest het voor, slordig, met een struikeling waar ze zich tijdens het voordragen voor excuseert, soms is er ineens een woord meer in het gedicht. Daar komt ze na het voorlezen op terug, geen excuus, maar als mededeling dat ze soms wat afweek van de tekst van het gedicht. Sorry? Ik vind dat weird en arrogant, maar Anne Vegter vindt het een manier om met poëzie om te gaan. Ik vind het geen manier. Maar daarom is zij waarschijnlijk de Dichter des Vaderlands en ik een krullendichter met liefde voor poëzie.
Ik ga bij de les van Anne Vegter niet te lang stilstaan. Les? Monoloog, want de interactie met ons als publiek werd expliciet door Anne weggehouden ‘omwille van de tijd’. Het gedicht van Bart Meuleman heet ‘Voor de hond van Willy Vandermeulen’. Anne Vegter vertelt dat ze uitgezocht heeft wie Willy Vandermeulen is, en dat blijkt een Belgische acteur te zijn. Na omhaal van woorden vraagt ze zich vervolgens af wat voor zin het heeft om in het leven van de dichter te duiken. What the fuck? Waarom vertel je dan dat je wilde achterhalen wie die Willy is, was? Waarom vertel je dan de uitkomst van je zoektocht? Ach, her en der stelt Anne Vegter interessante vragen, die zij zelf beantwoordt, het en der geeft zij haar interpretatie en haar mening. Maar eigenlijk ben ik al afgehaakt. Het is jammer genoeg ongeïnspireerd, slordig, met zo goed als ontbrekende interactie en een mooi, maar voor mij niet bijzonder gedicht van Bart Meuleman. In Hallo Gedicht mogen smaken verschillen, maar ik kwam er achter dat er ook her en der wat misging door het optreden van Anne Vegter. Want voor deze blogpost zocht ik een YouTube-filmpje van een recitatie van het gedicht ‘Voor de hond van Willy Vandermeulen’. En kwam uit bij een voordracht van een mij onbekende Vlaamse, die 100x beter dan Anne Vegter het lievelingsgedicht van de lievelingsdichter van Anne voordroeg. 100x! Dat is nog eens Hallo Gedicht!
De tijd dringt
Anne Vegter zegt dat de tijd er eigenlijk op zit. Of het publiek meer wil, en dat het niet erg is als je vertrekt. Raar, want het programma zou bestaan uit het leren lezen van gedichten… 1 aan de hand van Anne Vegter, 1 aan de hand van Maud Vanhauwaert en 1 aan de hand van beiden. Dus er gaan 5 mensen of zo. Hallo Gedicht, Dag Gedicht.
Laatste van 3 gedichten samen bespreken komt niet echt uit de verf…
Ik wilde helemaal niet weg, want het derde gedicht is ‘Nu Nog’ van Hugo Claus, althans in de hand-out is een fragment van 4 van de 29 strofen opgenomen, met de soort van commentaarteksten bij elke strofe… Het gedicht ‘Nu Nog’, waarvan Claus beweert dat de basis ervan in het Sanskriet ligt, maar die verklaring kan hij net zo goed uit zijn duim gezogen hebben. De 29 strofen, die allemaal met ‘Nu nog’ aanvangen, in kwatrijnen liefde beschrijvend. Die strofen zijn zacht en Oosters, de schuingedrukte ‘commentaarregels’ volgens Anne en Maud meer Westers en rationeel. Als Anne en Maud uitspreken dat Hugo Claus zich waarschijnlijk een kriek gelachen zou hebben bij wat er met zijn gedicht in Kikker gebeurt, roert zich iemand in het publiek. Hij zegt dat hij het respectloos vindt om een gedicht van Claus dood te analyseren. Huh? Er is nauwelijks sprake van enige analyse, Vooral Anne Vegter bedient zich van gemeenplaatsen en Maud Vanhauwaert kan dat tij niet werkelijk keren. Ze dienen de geschokte meneer van repliek en daar is scherpe en keigoede Maud weer: je kunt een gedicht helemaal niet kapot analyseren. Ieder mag het zijne denken en vinden. Anne Vegter maakt de onthutste meneer, een paar stoelen rechts voor mij, een compliment voor zijn mening. Anne en Maud gaan over tot de orde van de dag. En dat vind ik dan weer niet fijn. Ze hebben besloten om ‘Nu Nog’ van YouTube te tonen en alternerend hardop mee te lezen met de dichter, die zijn eigen gedicht voordraagt. Bij zo’n lang gedicht en in de wetenschap dat Hugo Claus zijn eigen performance had, is het volslagen onmogelijk om enige synchroniciteit te bewerkstelligen… En dat deed erge afbreuk aan de schoonheid van het gedicht en de schoonheid van de voordracht van Hugo Claus. Dat vind ik.
Na afloop
‘Voor Ruud, hier waren wij samen in de kikker. Liefs! Maud’
Ik wacht in het café van Kikker met van elke dichter een van huis meegebrachte bundel in mijn hand. Ik ben geen gillende fan of groupie, maar ik vind gesigneerde boeken (zoals ook platen en CD’s) dan wel weer leuk… En er is alle gelegenheid en alle ruimte voor, want heel veel mensen hebben kennelijk niet dezelfde behoefte als ik. Dus ik schuif met ‘Ik ben mogelijk’ van Maud Vanhauwaert aan tafel. Zij signeert, en voegt mij een lieve tekst toe… En we raken in gesprek. Ik vertel haar dat ik niet zo gecharmeerd was van de voordracht van ‘Nu Nog’, dat ik het jammer vond en dat het asynchrone mij had gestoord. Maud was het niet met mij eens en vond dat het toevoegde aan het gedicht.. En wij werden het niet eens, ook niet toen ik haar vertelde dat ik bij tijd en wijle Hugo Claus niet hoorde, maar alleen haar. Hallo Gedicht…
Ook Anne Vegter heeft gesigneerd. ‘Voor Ruud, 29 februari 2016’. En ook met Anne Vegter heb ik een tijdje gepraat. Ze kwam niet heel toegankelijk over, maar dat kan net zo goed aan mij hebben gelegen. Ik heb het niet gedurfd om feedback te geven op wat ik vond van haar optreden. Soms ben ik ook gewoon laf en houd ik mijn kritiek voor me. Op dat moment dan, want ik schrijf het hier wel op…
Al met al heb ik een fijne avond gehad. Vooral te danken aan een sprankelende Maud Vanhauwaert, expressief, vol humor, kundig, natuurlijk in haar performance. Daar wil wel vaker van zien. Van Anne Vegter ook. Maar dan op papier, ik denk niet dat een optreden van deze Dichter des Vaderlands mij nog eens mijn huis uit lokt. Ik lees het wel…
Het bericht Gehoord en gezien 2016 – ‘Hallo Gedicht’ verscheen eerst op Ruud's Blog.